Çocuklarda işeme bozukluklarını en kapsamlı şekilde tanımlayan terim "Mesane ve Bağırsak Disfonksiyonu (MBD)" olarak bilinir. Bu durum, çocuk cerrahisi konsültasyonlarının yaklaşık %40’ını oluşturur. Eğer bağırsaklarla ilgili bir problem yoksa, "Alt Üriner Sistem Disfonksiyonu" yani işeme ve mesane bozuklukları terimi kullanılır.
İçindekiler
Uluslararası Çocuk Kontinans Derneği, 5 yaş ve üzeri çocuklarda işeme problemlerini “İşeme ve Mesane Disfonksiyonu” başlığı altında tanımlamıştır. Önemli bir nokta da, idrar kaçırma olmadan da işeme bozukluklarının görülebileceğidir. Yani çocuğun mesane fonksiyonlarında bir bozukluk olsa da, her zaman alt ıslatma veya idrar kaçırma yaşanmayabilir.
Çocukluk Çağında İşeme Bozukluğu Neden Olur?
İşeme bozukluklarının nedenleri genetik faktörler, mesane gelişimi ve tuvalet alışkanlıkları ile bağlantılı olabilir. Çocuğun idrar kontrolünü tam olarak öğrenememesi, psikolojik stres veya fiziksel bir sağlık sorunu da işeme bozukluklarının oluşmasına neden olabilir.
Çocuklarda işeme bozukluklarının bazı yaygın nedenleri şunlardır:
- İdrara çok sık çıkma
- Gülerken idrar kaçırma
- Stres nedeniyle idrar kaçırma
- İşeme sırasında duruş bozukluğu nedeniyle idrar birikmesi ve çamaşıra sızma
- Tembel mesane (günde sadece birkaç kez idrara çıkma)
- Aşırı aktif mesane (çok sık idrar yapma ihtiyacı)
- Urge sendromu (ani sıkışma hissi)
- Himman sendromu (işeme sırasında kasılmalar)
- Ochoa sendromu (mesanenin tam boşaltılamaması durumu)
Çocuklarda İşeme Bozukluğu Belirtileri
İşeme bozuklukları mesanenin depolama fazı, işeme fazı veya her iki aşamasında görülen fonksiyonel bozukluklardan kaynaklanabilir. Belirtiler, çocuğun yaşına ve mesane fonksiyonlarına bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
İdrar Depolama Fazında Görülen Belirtiler
Mesanenin idrar depolama sürecinde sorun yaşanıyorsa, şu belirtiler ortaya çıkabilir:
- İdrar tutma manevraları: Çocuk, farkında olmadan bacaklarını çaprazlayarak veya kendini sıkarak idrarını tutmaya çalışır.
- Tam boşaltamama hissi: İdrar yapıldıktan sonra mesanenin hala dolu olduğu hissedilir.
- İdrar retansiyonu: Mesane dolu olmasına rağmen idrar yapılamaz.
- İşeme sonrası damlatma: İşemeden sonra idrarın istemsiz olarak damlamasıdır. Kız çocuklarında vajinal reflü durumunda görülebilir.
Çocuklarda Depolama Fazı Bozuklukları
Depolama fazında görülen belirtiler, mesanenin idrarı düzgün bir şekilde tutamaması ya da çok fazla sıkışması ile ilgilidir. Bunlar arasında şunlar yer alır:
İdrara çıkma sıklığında değişiklik: Çocuğun ya çok sık ya da çok seyrek idrara çıkması. Günde 3 veya daha az işeme azalmış mesane aktivitesini gösterirken, 8 veya daha fazla idrar yapma aşırı aktif mesaneye işaret eder.
İnkontinans (istemsiz idrar kaçırma): Hem gündüz hem de gece görülebilir. Gece yaşanan idrar kaçırmalar enürezis olarak adlandırılır.
Ani sıkışma hissi (urgency): Birden bire ve beklenmedik bir anda tuvalete gitme ihtiyacının oluşmasıdır.
Gece idrara kalkma (noktüri): Gece boyunca idrara çıkma ihtiyacının olmasıdır. Enürezis vakalarından farklı olarak, noktüri genellikle idrar kaçırma ile sonuçlanmaz.
Çocuklarda İşeme Fazı Bozuklukları
Çocuğun idrarını yapma sürecinde yaşanan problemler, işeme fazı bozukluklarını oluşturur. İşeme fazında görülen yaygın problemler şunlardır:
- Hezitansi (Duraksama): İdrarın başlaması için bekleme ihtiyacı duyulması, idrarı başlatırken zorlanma.
- Ikınarak işeme: İşemeyi başlatmak veya devam ettirebilmek için karın kaslarını kullanarak ıkınma ihtiyacı duyulması.
- Zayıf idrar akımı: İdrarın güçsüz ve zayıf akması.
- Aralıklı işeme: İdrarın kesik kesik yapılması.
- Dizüri (İşeme sırasında ağrı): İdrar yaparken ağrı veya rahatsızlık hissedilmesi. İşemenin başlangıcında hissedilen ağrı genellikle üretra kaynaklıdır, ortasında veya sonunda hissedilen ağrı ise mesane kaynaklı olabilir.
Çocuklarda İşeme Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?
İşeme bozukluklarının tedavisi, problemin sebebine bağlı olarak değişir. Öncelikle, çocuğun tuvalet alışkanlıkları düzenlenmeli ve mesane kontrolü desteklenmelidir.
Tuvalet eğitimi sırasında çocuğa baskı yapılmamalı ve sürece alışması için sabır gösterilmelidir. Gün içerisinde belirli aralıklarla tuvalete gitme alışkanlığı kazandırılmalıdır. Özellikle sıkışma hissini önlemek için 2-3 saatlik periyotlarla tuvalete gitmek önerilir.
Beslenme düzeni de işeme bozukluklarını etkileyebilir. Lif açısından zengin besinler ve yeterli sıvı tüketimi, idrar yollarının düzenli çalışmasına yardımcı olabilir.
Eğer çocuğun işeme bozukluğu devam ederse, çocuk cerrahisi uzmanı tarafından değerlendirilerek medikal tedavi planı oluşturulabilir. Çocuklarda işeme bozukluklarının tedavisinde, altta yatan nedenlere bağlı olarak doktorlar farklı yaklaşımlar benimseyebilir. İlaç tedavisi, mesane kontrolünü destekleyen ilaçlarla sağlanabilir. Fizik tedavi ve biofeedback terapileri, mesane kaslarını güçlendirmek için uygulanabilir. Davranış terapileri, çocuğun tuvalet alışkanlıklarını düzenlemesine yardımcı olur. İdrar yolu enfeksiyonu gibi altta yatan tıbbi problemler varsa, antibiyotik tedavisi gerekebilir. Bazı durumlarda üroterapi veya cerrahi müdahale de düşünülebilir.
